پوکی استخوان — Osteoporosis

پوکی استخوان یکی از عوارض معمول استخوان ها ست که باعث شکننده شدن آنها (گاهی حتی بر اثر کوچکترین فشار) مخصوصا در نواحی ستون مهره ها، لگن خاصره، بازو و مچ می شود

استخوان ها بافتی زنده و فعال هستند که بطور طبیعی دائما در حال ترمیم و نوسازی اند. بطوریکه قسمتهای قدیمی استخوان بتدریج برداشته می شود و جای آنرا استخوان نو پر می کند. در دوران کودکی استخوان از قد رشد می کند. در سنین حدود بیست سالگی رشد طولی استخوان قطع می شود. با این حال استخوان ها همچنان به حجیم و متراکم شدن ادامه می دهند. در این دوران نسبت تولید استخوان جدید ببیشتر از سرعت ازبین رفتن بافت قدیمی استخوان است. بطوریکه در حدود بیست و پنج تا سی سالگی استخوانها به حداکثر تراکم خود می رسند. بعد از این دوران بافت استخوان قدیمی با سرعت بیشتری از سرعت ترمیم آن از بین میرود و همین امر تراکم استخوانها را کم می کند

پوکی استخوان در حالی صورت می گیرد که یا تا قبل از سی سالگی تراکم استخوانها به حد نصاب خود نرسیده باشند و یا از بین رفتن استخوانها بعد از سی سالگی با سرعتی بیشتر از معمول صورت گیرد. پوکی استخوان معمولا در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. مخصوصا در سنین یائسگی زنان به علت کم شدن میزان هورمون استروژن با سرعت بیشتری تراکم استخوان ها یشان را از دست می دهند

اکثرا افراد مبتلا به پوکی استخوان بر این امر آگاه نیستند و تا زمانیکه بر اثر سانحه ای نه چندان جدی و یا کوچکترین فشار به شکستگی استخوان مبتلا می شوند. برای تشخیص این بیماری از اسکنی بنام DEXA* استفاده می شود. تشخیص جالت پیشرفته این بیماری توسط رادیولوژی ممکن است ولی معمولا در مراحل ابتدایی "اکس ری" معمولی قادر به تشخیص پوکی استخوان نیست

عواملی چون کمبود کلسیم و ویتامین "د" به تشکیل استخوان جدید صدمه می زند.رژیم غذایی نا مناسب، مصرف سیگار و استفاده بیش ار حد الکل، عدم تحرک فیزیکی، استفاده از داروهایی چون کورتون و ضد اسید معده به مدت طولانی و غوامل ژنتیکی برخی از علل ابتلا به پوکی استخوان هستند

روش های درمان پوکی استخوان

تغذیه مناسب با رژیم غذایی غنی از کلسیم و ویتامین "د" (مثل شیر، پنیر و پرتقال) در بهبود این عارضه موثر است. گاهی در کنار تغذیه صحیح بیمار نیاز به استفاده از مکمل های کلسیم و ویتامین د  را نیز دارد

دارویهای نیز برای درمان پوکی استخوان وجود دارند که مصرف آنها بستگی به تصمیم پزشک معالج دارد. از میان این داروها می توان از داروهایی چون داروهای گروه بیو فسفونیت، که سرعت از بین رفتن استخوان ها را کم می کنند، نام برد. از عوارض معمول این داروها دلدرد و ناراحتی شدید معده هست. بهتر است که این دارو قبل از صرف غذا، روی معده خالی با لیوانی پر از آب مصرف شود. تا یک ساعت بعد از خوردن چنین داروهای بیمار باید از دراز کشیدن یا خم شدن خودداری کنند

داروهای گروه بیو فسفونیت عوارض جانبی دیگری نیز دارند. از میان آنها قرمزی چشم و درد استخوان را باید سریعا به پزشک معالج خبر داد. قبل از شروع مصرف این داروها بهتر است که فک و آرواره بیمار نیز چک شود

داروهایی که با افزایش نفوذ کلسیم در استخوانها سرعت ساخت و ترمیم استخوان را اضافه می کنند نیز گاهی برای معالجه پوکی استخوان تجویز می شود. علاوه بر اینها داروهای دیگری نیز هستند که پرشک ممکن است استفاده از آنها را برای بیمارش صلاح بداند. مصرف داروهای تحویز شده را باید تا زمانی که دکتر توصیه کند ادامه داد چون فرایند ترمیم استخوان ها نیاز به زمان دارد

روش های پیشگیری از پوکی استخوان

- استفاده از تغذیه صحیح. رژیم غذایی غنی از کلسیم و ویتامین "د" مانند لبنیات و ماهی _ بخصوص ساردین که با استخوان های ریزش خورده می شود

- فعالیت فیزیکی _ بطورکلی فعالیت بدنی به تقویت ماهیچه ها و استخوان ها کمک می کند و روی قدرت تعادل هم اثر دارد و از این جهت احتمال افتادن براثر عدم تعادل و شکستکی استخوان ناشی از آن را کم می کند. برای تقویت استخوان ها فعالیت هایی که در آنها وزن بدن روی پاها تحمل می شود، مثل پیاده روی و دو موثرتر از فعالیت هایی چون شنا هستند. اگرچه شروع برنامه ورزشی باید تحت نظر پزشک باشد چراکه فشار ناگهانی روی استخوانهای که ضعیف هستند خطرناک است و توصیه نمی شود

دوری از کشیدن سیگار و نوشیدن بیش از معمول الکل

قابل توجه

افرادی که دچار پوکی استخوان هستند باید از بلند کردن سنگینی خودداری کنند، همچنین باید به عوامل ریسکی که منجر به سر خوردن و افتادن می شود آشنا باشند (مثلا توجه به میزان روشنایی اطراف) و احتمال بروز چنین حوادثی را به حداقل برسانند

—————————————————-

*DEXA scan (Dual Energy X-ray Absorptiometry