اعتیاد و روش های درمان آن

روز 26 ژوئن به عنوان روز جهانی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر شناخته شده. از آنجا که فاصله چندانی تا این روز نداریم، تصمیم گرفتم تا مطلب سلامتی این ماه را به این معضل اختصاص دهم

امروزه اعتیاد به عنوان یک بیماری شناخته شده که زیان های جسمی، روانی و افتصادی فراوانی به فرد مبتلا، خانواده، اطرافیان و نهایتا اجتماع وارد می کند. اعتیاد از نظر قانونی و اجتماعی رفتاری قابل قبول نیست، با این تعریف شاید بشود بین استفاده از تنباکو و مواد الکلی در مقایسه با سایر مواد اعتیاد آور تفاوتی قائل شد (اگرچه که در برخی از کشورها استفاده مشروبات الکلی عملی بر علیه قانون می باشد)

اعتیاد یا وابستگی داروئی با سوء مصرف و استفادۀ غیرمجاز مواد اعتیاد آور شروع می‌شود و کم کم باعث وابستگی روانی و فیزیولوژیکی می شود. وابستگی به دارو گاهی با استفاده ناصحیح داروهای تجویز شده توسط پزشک (مانند برخی از داروهای خواب آور) نیز صورت می گیرد. از اینرو استفاده خیلی از این دارو ها باید پس از دورۀ کوتاهی و زیر نظر پزشک پایان پذیرد

شخص مبتلا به بیماری اعتیاد (گاهی برای رهایی از مشکلاتی که ممکن است ریشه روانی، خانوادگی یا اجتماعی داشته باشد) مکرر از موادی استفاده می کند که موجب تسکین، لذت، سستی یا نشاط وی می شوند. البته آرامش، تحریک یا نشئه ای که در اثر استفاده از مواد مخدر (بخصوص در اعتیاد به هروئین و یا کوکائین) بوجود آید زودگذر و ناپایدار است و همین امر شخص مبتلا را به استفاده پیوسته از داروی مخدر وا می دارد

در برخی از وابستگی های داروئی پس از مدتی برای تجربۀ حسی که در ابتدا با مصرف کمتری از ماده بدست میامده، شخص مبتلا رفته رفته مجبور به افزایش میزان مادۀ مخدر مصرفی خود می باشد. البته این بدان معنی نیست که می شود میزان مصرف تمام مواد اعتیادآور را بدون بروز آثار مسمومیت های جدی افزایش داد

چنانچه استفاده از داروی اعتیادآور برای مدتی قطع شود قابلیت تحمل دُز بالا1 آن نیز از بین میرود و میزانی که تا قبل از قطع مواد استفاده می شده، ناگهان کشنده میشود و چنانچه شخص به همان میزان قبل مصرف کند خطر جانی در بر خواهد داشت

به علت وابستگی جسمانی به مادۀ مخدر، ایست دارو اختلالات فیزیکی را بوجود میاورد. به این اختلالات سیندرم پرهیز2 می گویند. این حالات بستگی به نوع ماده مصرفی دارد ولی معمولا برعکس حالتی است که داروی مخدر در بدن ایجاد می کند. مثلا در سیندرم پرهیز داروهایی که نشئه کننده هستند، بیمار دچار توهم و تشنج می شود

همانگونه که قبلا اشاره شد خانواده و اطرافیان شخص معتاد نیز درگیر مسائل مختلف این بیماری می باشند. از طرفی اعضای خانواده نمی توانند نسبت به اعتیاد عضوی از خانواده بی تفاوت باشند و از طرف دیگر مستقیما تحت تاثیر ناهنجاریهای رفتاری ناشی از اعتیاد هستند مثلا ممکن است که اموال آنها دزدیده شود یا مورد خشونت واقع شوند. عکس العمل هر فردی در خانواده در رابطه با اعتیاد دیگر اعضای خانواده متفاوت است. در خیلی از موارد اطرافیان سعی در تشویق فرد مبتلا به ترک اعتیاد دارند (حتی گاهی با استفاده از خشونت و تهدید!). گاهی شخص مبتلا از نظر مالی توسط خانواده اش حمایت می شود تا احتمالا برای تامین هزینه اعتیاد خود درگیر مسائل غیر اخلاقی و غیر قانونی نشود و یا احتمالا واقعیت اعتیاد وی مخفی بماند تا دیگران متوجه آن نشوند. از طرفی حمایت اطرافیان ممکن است تاثیری مثبت داشته باشد و از طرف دیگر اثر منفی در انگیزه ترک اعتیاد آنها بگذارد

روش های درمان اعتیاد

اعتیاد مانند خیلی از بیماری های دیگر و برخلاف تصور عامه مردم قابل درمان است. البته مهم ترین عامل در موفقیت درمان بیماری اعتیاد، خواست و انگیزه شخص مبتلاست

سم زدایی، ثبات و نگه داری مراحل مختلف درمان اعتیاد می باشند

درمان اعتیاد (بسته به روش اخذ شده) نیاز به همکاری زیر مجموعه های مختلف پزشکی درمانی چون دکتر، روانپزشک، مددکار اجتماعی، پرستار، داروساز و غیره دارد. عواملی چون مدت اعتیاد، نوع و میزان ماده مخدر استفاده شده و همچنین عوامل مربوط به شخص مبتلا در انتخاب روش درمان موثر است

گاهی روش اتخاذ شده در مرحله سم زدایی درمان، كم كردن تدریجی میزان ماده مخدر مصرفی است و گاهی استفاده از داروهای ترك اعتیاد. عموما داروهای ترک اعتیاد، ترکیباتی مشابه خود ماده مخدر دارند. متاسفانه اخیرا تبلیغات تجارتی (بخصوص در برخی از وسائل ارتباط جمعی) برای خرید و استفاده خودسرانه از مواد ضد اعتیاد بدون هر گونه عارضه جانبی زیاد شده. مصرف چنین موادی نه تنها برای ترک اعتیاد مفید نیست بلکه خود عامل ایجاد اعتیاد است و توصیه نمی شود. در ضمن تاکنون مطالعات علمی در مراکز پزوهشی معتبر داروی گیاهی خاصی را برای درمان اعتیاد تایید نکرده و اثر این مواد (که اکثرا ترکیبات و محتویات آنها نامشخص، متغییر و غیر استاندارد هستند) بر شخص معتاد بررسی نشده است. درمان بیماری اعتیاد باید تحت نظر پزشک انجام شود

یکی از داروهای که در مرحله سم زدایی استفاده می شود، کلونیدین3 است. این دارو مانع ترشح هورمون نورآدرنالین می شود که نهایتا از بروز برخی از ناراحتیهای عدم استفاده، بجز درد ماهیچه و بی خوابی، جلو گیری می کند. برای درمان بی خوابی و درد، از دارو های خواب آور، مسکن و ضد انقباض استفاده می شود. یکی دیگر از داروهای معمول که در مرحله سم زدایی برای درمان اعتیاد به هرویئن استفاده میشود متادن4 نام دارد که معمولا به صورت محلول ( ml1/ mg 1) آن استفاده می شود

مراحل بعد از سم زدایی ثبات و نگه داری هستند. واقع بین بودن و روبرو شدن با عامل یا عواملی که شاید در ابتدا برای فرار از آن به اعتیاد رو آورده شده در این مرحله ضروری است. گاهی افزایش اعتماد به نفس، روان درمانی انفرادی،  گروه درمانی و خانواده درمانی نیز مفید است

برای درمان اعتیاد در انگلستان مراجعه به دکتر خانوادگی می تواند شروع مناسبی باشد. در مواردی درمان تحت نظر پرشک خانواده دنبال میشود نیز ممکن است که شخص مبتلا برای درمان به کلینیک های ترک اعتیاد و یا بیمارستان های مخصوص معرفی شود

1. Tolerance
2. Withdrawal syndrome
3 Clonidone
4 Methadone

 © All rights reserved

دکتر شهیره شریف - داروساز