خون اکسیژن دار از طریق سرخرگ ها به اندامهای مختلف بدن می رسد؛ سیاهرگ ها خون بدون اکسیژن را به قلب برمی گردانند. خون در سرخرگ ها با فشاری که از قلب وارد می شود به جریان می افتد. به علت عدم وجود این فشار، حرکت خون در سیاهرگ ها متفاوت است. در پاها خون باید مسیر طولانی تری (معمولا بر خلاف نیروی جاذبه) در سیاهرگ حرکت کند. برای کمک به انتقال خون در این اندام، داخل سیاهرگها دریچه های یک طرفه ای است که با ورود خون باز شده و سپس بسته میشوند تا از برگشت خون به پایین جلوگیری کند. انقباض و انبساط ماهیچه های اطراف سیاهرگ ها هم به جریان خون کمک می کند
در کسانی که به واریس دچار هستند دریچه های داخل سیاهرگ ها به خوبی عمل نمی کنند و کاملا بسته نمی شوند. در نتیجه خون به سمت پایین بر می گردد و همین امر باعث تجمع خون و تورم سیاهرگ ها می شود. به این حالت واریس می گویند. گاهی نیز این حالت تشدید می شود و خون در پشت دریچه ها گیر می کند، از حرکت باز می افتد و تشکیل لخته می دهد (این نوع لخته ها با لخته هایی که موجب گرفتگی عروق در قلب، مغز و ریه می شوند متفاوت هستند)
در واریس، سیاهرگ های متورم گاهی به صورت شبکه های پر پیچ و خم آبی و یا قرمز رنگی از روی پوست مشخص هستند. گاهی نیز رگها برجسته شده و به صورت توده ای برآمده ظاهر می شوند یا از طریق لمس قابل تشخیص می باشند. در برخی از موارد واریس همراه با درد و التهاب است و گاهی فقط از نظر ظاهری ممکن است برای شخص ناخوشایند باشد. برخی از واریس ها به سوزش و تغییر رنگ قسمت هایی از پوست در ناحیه مبتلا به واریس و تورم پا بخصوص در ناحیه مچ پا می انجامند
برای تشخیص شدت و ارزیابی محل دقیق بروز واریس علاوه بر معاینات معمول، پزشکان از دستگاه سونوگرافی استفاده می کنند که سرعت و چگونگی حرکت خون در سیاهرگ ها را اندازه می گیرد
علل بروز واریس متفاوت است گاهی به دلائل ژنتیکی دریچه های داخل سیاهرگ ها از کارائی پایینی برخوردار است و شخص آمادگی بیشتری برای ابتلا به واریس دارد. عوامل محیطی چون عدم فعالیت و ایستادن یا نشستن برای مدت طولانی نیز این حالت را تشدید می کند چرا که ماهیچه ها فاقد حرکت خواهند بود و نمی توانند به جریان خون کمک کنند. ضعف عضلات که گاهی با افزایش سن همراه می باشد نیز در بروز واریس دخیل است. اضافه وزن و حاملگی در خانم ها به علت هورمون های ترشح شده در این دوران و افزایش فشاشار روی سیاهرگ ها نیز از دیگر عوامل بروز واریس هستند. گاهی یبوست نیز می تواند عامل بروز فشار بر سیاهرگ ها شود
بالا نگه داشتن پاها از زمین فشار حرکت خون بر ضد نیروی جاذبه را از بین میبرد و تا حدودی کمک می کند. فعال بودن و حرکت داشتن بخصوص اگر برای مدتی ایستاده و یا نشسته هستید به حرکت ماهیچه ها می انجامد که عبور خون را تسهیل می کند. در هنگام نشستن از انداختن پا روی پا که جریان خون را مختل می سازد و از پوشیدن لباس های تنگ که به مچ پا و یا کشاله ران فشار وارد میاوردند دوری کنید. خانم هایی که از جوراب زنانه ساق بلند استفاده می کنند نباید برای ثابت ماندن جوراب از کش استفاده کنند و بهتر است که یا از جوراب شلواری استفاده شود و یا از بندجوراب که به دور کمر بسته می شود
استفاده از جوراب های واریس (اطلاعات بیشتر در ادامه مطلب) که خاصیت فشاردهندگی آنها در جهت مچ پا افزایش می یابد مفید است. درمان و پیشگیری از یبوست با رژیم غذایی مناسب و غنی از فیبر، میوه و سبزیجات تازه و آشامیدن آب در مواردی که واریس به علت یبوست است کمک می کند. گاهی نیز برای درمان واریس نیاز به جراحی است
روش های امروزۀ جراحی واریس از شیوه های قدیمی آن متفاوت است؛ امروزه نیازی به بیهوشی کامل بیمار نیست و معمولا جراحی تحت بی حسی موضعی انجام می شود. با استفاده از اشعه لیزر و یا امواج رادیویی منشاء واریس سوزانده می شود1 یا با ایجاد شکافی به اندازۀ یک تا دو میلیمتر قسمتی از رگ را که عبور خون در آن مختل شده از بین می برند2. بدین گونه جریان خون به سمت رگ های سالم تر منحرف شده و خون با اختلال کمتری به جریان میافتد
قسمت جراحی شده با بانداژهای مخصوصی که قابلیت فشار دهنگی دارند پانسمان میشود. بیمار نیز باید نکاتی را حداقل تا دو هفته پس از جراحی رعایت کند از جمله: توجه به امکان خونریزی از محل جراحی شده یا بروز علائم عفونت، ممانعت کردن از استفاده از وان یا استخر آب گرم و عدم فعالیت سنگین. استفاده از جوراب واریس نیز پس از عمل ضروری است. ممکن است برای مدتی بیمار نیاز به استفاده از مسکن برای کنترل درد نیز داشته باشد
استفاده صحیح ازجوراب واریس
حتما اگر از جوراب واریس استفاده می کنید اندازه صحیح جوراب را بپوشید
بهترین موقع اندازه گیری پا برای تایین سایز جوراب صبح و به هنگام بیدار شدن از خواب است چون پا در طول شب استراحت کرده و تورم ایجاد شده در طول روز بر اندازه پا تاثیر نگذاشته
چنانچه اندازه های دور پا با سایزهای آماده در بازار نمی خواند با داروساز خود مشورت نمایید چرا که داروخانه ها قادر به سفارش جوراب های واریس با اندازه های مختلف برای بیماران خود هستند (این مطلب در مورد داروخانه های انگلستان صدق می کند و از نحوه سفارش اندازه های ویژه در خارج از انگلستان بی اطلاع هستم)
جوراب واریس را باید در اول صبح و قبل از پایین آمدن از تخت پا کرد و در هنگام خواب از پا درآورد
در موقع به پاکردن جوراب واریس دقت کنید تا کشیدگی بیش از حد یا کیس خوردگی در طول جوراب نباشد
معمولا جورابهایی که تا روی ران کشیده می شوند بر مدلهای تا زیر زانو آن ارجحیت دارند
++++++
1. Endorenoas Ablation
2. Phebectomy
دکتر شهیره شریف - داروساز
