یکی از مواردی که همه والدین با آن سروکار داشته و یا خواهند داشتند، ایمن سازی کودکانشان است. در این مقاله نگاهی به برنامه واکسیناسیون کودکان و نوجوانان و زمان آن خواهیم داشت. لازم به تذکر است که برنامه واكسيناسيون در هر کشوری بسته به سطح ايمنی مردم و بيماريهای خطرناک شايع در آن کشور تنظيم می شود؛ مثلا از واکسن ب. ث. ژ. برای پیشگیری از سل در برخی کشورهای غربی در همه موارد در بدو تولد استفاده نمی شود. مطلب ذیل جهت اطلاع والدین کودکان مقیم انگلستان نوشته شده و ممکن است همه نکات آن برای ساکنین دیگر کشورها صادق نباشد
شیوع بسیاری از بیماری های خطرناک واگیر توسط واکسیناسیون در جوامع کنونی کنترل شده. البته عوامل این بیماری ها هنوز وجود دارند و به همین دلیل برای جلوگیری از شیوع مجددشان از واکسن استفاده می شود. واکسن شکل غیر فعال و یا تضعیف شده میکروب عامل بیماری است. برای تهیه واکسن گاهی از قسمت پوسته میکروب یا سموم تولید شده توسط میکروب استفاده می شود. بدن در حضور عامل تضعیف شده بیماری، پوسته خارجی یا مواد شیمیایی تولید شده توسط میکروب بیماری شروع به تولید آنتی بادی برای مبارزه با آن میکروب می کند. در نتیجه بعد از واکسیناسیون، آنتی بادی مخصوص مبارزه با میکروب خاصی که بدن بر علیه آن واکسینه شده در بدن تولید میشود. از آن به بعد در صورت تماس با میکروب اصلی بیماری بدن می تواند به سرعت آنتی بادی مربوطه را تولید کند و بدین گونه با بیماری به سرعت مبارزه کند
شیوع بسیاری از بیماری های خطرناک واگیر توسط واکسیناسیون در جوامع کنونی کنترل شده. البته عوامل این بیماری ها هنوز وجود دارند و به همین دلیل برای جلوگیری از شیوع مجددشان از واکسن استفاده می شود. واکسن شکل غیر فعال و یا تضعیف شده میکروب عامل بیماری است. برای تهیه واکسن گاهی از قسمت پوسته میکروب یا سموم تولید شده توسط میکروب استفاده می شود. بدن در حضور عامل تضعیف شده بیماری، پوسته خارجی یا مواد شیمیایی تولید شده توسط میکروب بیماری شروع به تولید آنتی بادی برای مبارزه با آن میکروب می کند. در نتیجه بعد از واکسیناسیون، آنتی بادی مخصوص مبارزه با میکروب خاصی که بدن بر علیه آن واکسینه شده در بدن تولید میشود. از آن به بعد در صورت تماس با میکروب اصلی بیماری بدن می تواند به سرعت آنتی بادی مربوطه را تولید کند و بدین گونه با بیماری به سرعت مبارزه کند
بسیاری از واکسن ها در چند نوبت تزریق می شوند و معمولا در ماهیچه بالای بازو و یا ران تزریق می شوند. از عوارض جانبی اکثر واکسن ها میتوان از قرمزی، سوزش و تورم در محل تزریق، تب، حالت سرگیجه و تهوع نام برد. که گاهی این عوارض تا یکی دو روز بعد از واکسیناسیون هم دوام میاوردند
معمولا استفاده از تکنیک هایی چون پاشویه و مصرف داروهایی مانند پاراسیتمول و ایبوپروفن برای کنترل این علائم کافی است (هرگز به کودکان و نوجوانان زیر 16 سال آسپرین ندهید). پیش از انتخاب و مصرف دارو برای کودکان با تیم پزشکی و یا داروساز خود مشورت نمایید. چنانچه پس از دو روز استفاده از تب برها دمای بدن کودک همچنان بالاست به پزشک مراجعه کنید
والدین کودکانی که نسبت به واکسن واکنش شدیدتر از معمول نشان داده اند باید قبل ازتزریق بعدی واکسن کودک با دکتر مشورت نمایید. چنانچه کودک در هنگام واکسینه شدن تب دارد باید تا بهبودی کامل کودک صبر کرد
فلج اطفال: عامل بیماری فلج اطفال روی اعصاب اثر می گذارد و باعث فلج دائمی ماهیچه ها می شود. چنانچه ماهیچه های قلب و یا مغز درگیر شوند این بیماری کشنده نیز می تواند باشد
دیفتری: این بیماری باعث مشکلات تنفسی می شود. چنانچه به قلب صدمه بزند می تواند کشنده هم باشد. واکسن این بیماری احتیاج به پنج نوبت تزریق دارد. سه نوبت اولیه این واکسین در چند ماه اول زندگی، چهارمین دوز در سنین 3 تا 5 سالگی و پنجمین نوبت در دوران نوجوانی 12 تا 18 سال استفاده می شود.
سرخك و سرخجه و اوريون: واکسن این بیماری ها نیاز به دو نوبت تزریق دارد. عوارض جانبی این واکسن به صورت علائم خود این بیماری ها است (البته به شکل خفیف تر)، که ممکن است حدود شش هفته بعد از واکسینه شدن بروز کند. سرخچه به خصوص برای خانم های باردار خطرناک است چون در صورت ابتلای مادر، احتمال نقص مادرزادی در جنين بشدت افزايش می یابد
مننژیت: عامل این بیماری میکروبی است که باعث عفونی شدن لایه های مغز یا مایع مغزی – نخاعی می شود این بیماری می تواند باعث مرگ و یا معلول شدن بیمار گردد. واکسن این بیماری فقط در جلوگیری از یک نوع از مننژیت ها و عفونت های خونی موثر است. از این رو بسیار مهم است که والدین با علائم بیماری مننژیت آشنا باشند و در صورت ابتلای کودک هر چه سریع تر بیمار را به مراکز درمانی برسانند. مداوای این بیماری چنانچه به سرعت انجام پذیرد موثر است. برخی علائم مننژیت شامل تب بالا، تهوع، درد کمر و مفاصل، گردن درد، سردرد، حساسیت به نور، تهوع، خواب آلودگی و حضور دانه های قرمز و یا بنفش روی پوست (که زیر فشار لیوان شیشه ای محو نمی شوند) می باشد
سرطان دهانه رحم: سرطان دهانه رحم (بعد از سرطان سینه) دومین سرطان کشنده در زنان بین 20 تا 29 سال در انگلستان است. عامل اصلی این سرطان یک نوع ویروس می باشد. البته حضور این ویروس در هر فردی موجب سرطان نمی شود. ولی واکسینه شدن بر علیه این ویروس می تواند شانس ابتلا به این بیماری را تا 70% در بیشتر افراد تخفیف دهد. در انگلیس در حال حاضر دختران 12 تا 18 ساله را علیه این بیماری واکسینه می کنند. ویروس این بیماری انواع مختلفی دارد واکسن اچ. پی. وی. فرد را در مقابل دو نوع معمول این ویروس واکسینه می کند. به همین دلیل اسمیر تست در سنین بالاتر (25 سال به بالا) حتی برای کسانی که این واکسن را زده اند ضروری است. این واکسن نیاز به سه دوز به فاصله شش ماه بین هر دوز دارد
چهار ماهگی
دیفتری: این بیماری باعث مشکلات تنفسی می شود. چنانچه به قلب صدمه بزند می تواند کشنده هم باشد. واکسن این بیماری احتیاج به پنج نوبت تزریق دارد. سه نوبت اولیه این واکسین در چند ماه اول زندگی، چهارمین دوز در سنین 3 تا 5 سالگی و پنجمین نوبت در دوران نوجوانی 12 تا 18 سال استفاده می شود.
کزاز: بیماری دردناکی است که روی سیستم اعصاب که باعث انقباض ماهیچه ها می شوند اثر می گذارد. میکروب این بیماری در خاک پیدا میشود و از طریق پوست صدمه دیده شده (سوختگی یا بریدگی در پوست) به بدن داخل می شود
سرخك و سرخجه و اوريون: واکسن این بیماری ها نیاز به دو نوبت تزریق دارد. عوارض جانبی این واکسن به صورت علائم خود این بیماری ها است (البته به شکل خفیف تر)، که ممکن است حدود شش هفته بعد از واکسینه شدن بروز کند. سرخچه به خصوص برای خانم های باردار خطرناک است چون در صورت ابتلای مادر، احتمال نقص مادرزادی در جنين بشدت افزايش می یابد
مننژیت: عامل این بیماری میکروبی است که باعث عفونی شدن لایه های مغز یا مایع مغزی – نخاعی می شود این بیماری می تواند باعث مرگ و یا معلول شدن بیمار گردد. واکسن این بیماری فقط در جلوگیری از یک نوع از مننژیت ها و عفونت های خونی موثر است. از این رو بسیار مهم است که والدین با علائم بیماری مننژیت آشنا باشند و در صورت ابتلای کودک هر چه سریع تر بیمار را به مراکز درمانی برسانند. مداوای این بیماری چنانچه به سرعت انجام پذیرد موثر است. برخی علائم مننژیت شامل تب بالا، تهوع، درد کمر و مفاصل، گردن درد، سردرد، حساسیت به نور، تهوع، خواب آلودگی و حضور دانه های قرمز و یا بنفش روی پوست (که زیر فشار لیوان شیشه ای محو نمی شوند) می باشد
سرطان دهانه رحم: سرطان دهانه رحم (بعد از سرطان سینه) دومین سرطان کشنده در زنان بین 20 تا 29 سال در انگلستان است. عامل اصلی این سرطان یک نوع ویروس می باشد. البته حضور این ویروس در هر فردی موجب سرطان نمی شود. ولی واکسینه شدن بر علیه این ویروس می تواند شانس ابتلا به این بیماری را تا 70% در بیشتر افراد تخفیف دهد. در انگلیس در حال حاضر دختران 12 تا 18 ساله را علیه این بیماری واکسینه می کنند. ویروس این بیماری انواع مختلفی دارد واکسن اچ. پی. وی. فرد را در مقابل دو نوع معمول این ویروس واکسینه می کند. به همین دلیل اسمیر تست در سنین بالاتر (25 سال به بالا) حتی برای کسانی که این واکسن را زده اند ضروری است. این واکسن نیاز به سه دوز به فاصله شش ماه بین هر دوز دارد
نوع واکسن و سن معمول واکسینه شدن کودکان و نوجوانان
دو ماهگی
یک آمپول شامل پنج واکسن (فلج اطفال، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه و هموفیلوس آنفولانزا گروه ب که می تواند باعث بیماری ذات الریه یا مننژیت شود)
واکسن ضد عفونت های پنوموکوک که می تواند باعث بیماری ذات الریه، عفونت خون یا مننژیت شود
5-in-1 (DTaP/IPV/Hib). This single jab contains vaccines to protect against diphtheria, tetanus, pertussis (whooping cough), polio and Haemophilus influenzae type b (Hib, a bacterial infection that can cause severe pneumonia or meningitis in young children).
Pneumococcal infection
سه ماهگی
دوز دوم واکسن پنج گانه
مننژیت
5-in-1, second dose (DTaP/IPV/Hib)
Meningitis C
چهار ماهگی
دوز سوم واکسن پنج گانه
واکسن ضد عفونت های پنوموکوک دوز دوم
مننژيت دوز دوم
5-in-1, third dose (DTaP/IPV/Hib)
Pneumococcal infection, second dose
Meningitis C, second dose
بین 12تا 13 ماهگی
یک آمپول شامل واکسن مننژيت دوز سوم و هموفیلوس آنفولانزا گروه ب دوز چهارم
سرخك و سرخجه و اوريون
واکسن ضد عفونت های پنوموکوک دوز سوم
Hib/Men C booster. Given as a single jab containing meningitis C, third dose and Hib, fourth dose.
MMR (measles, mumps and rubella), given as a single jab
Pneumococcal infection, third dose
حدود 40 ماهگی _ سه سال و چهار ماهگی
سرخك و سرخجه و اوريون دوز دوم
یک امپول شامل چهار واکسن (فلج اطفال، دیفتری کزاز و سیاه سرفه)
سرخك و سرخجه و اوريون دوز دوم
یک امپول شامل چهار واکسن (فلج اطفال، دیفتری کزاز و سیاه سرفه)
MMR second jab
4-in-1 pre-school booster (DtaP/IPV). Given as a single jab containing vaccines against diphtheria, tetanus, pertussis and polio.
دختران 12 تا 13 ساله
واکسن پیشگیری از سرطان دهانه رحم _ نیازمند به سه دوز با فاصله شش ماه است
HPV vaccine, which protects against cervical cancer (girls only) three jabs given within six months
نوجوانان 13 تا 18 ساله
یک آمپول شامل سه واکسن فلج اطفال، دیفتری و کزاز
3-in-1 teenage booster (Td/IPV). Given as a single jab which contains vaccines against diphtheria, tetanus and polio
دکتر شهیره شریف (PhD, MSc)
@ All rights reserved
