تصویربرداری پزشکی: راهنمای اسکن

دستگاه های رادیوگرافی و اسکن  با قابلیت تصویربرداری بالا از امکانات مهم تشخیص بیماری هستند که پیشرفت تکنولوژی در اختیار علم پزشکی قرار داده. در این مقاله مرور کوتاهی خواهیم داشت بر برخی ازاین ابزارها.

پرتونگاری

X-ray

از این تکنیک برای ثبت تصاویر استخوان ها، بافت ها و اندامهای داخلی بدن استفاده می شود. این روش بسیار سریع است و معمولا چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد. میزان اشعه رادیواکتیو استفاده شده در این روش پایین است و ریسک ناشی از قرارگرفتن در معرض آن کم می باشد. با این حال در صورت تکرار رادیوگرافی در فاصله کمتر از شش ماه،  تیم پزشکی مربوطه باید مطلع شوند. این روش معمولا برای خانم هایی که باردار هستند یا احتمال بارداری انها میرود مناسب نیست.

امواج فراصوت

Ultrasound

در این نوع اسکن از امواج صوتی استفاده می شود. این امواج به علت اینکه مانند تشعشعات رادیواکتیو عمل نمی‌کنند برای جنین و کودکان بی‌خطر می‌باشند. بنابراین در معاینات پزشکی بروی مادران باردار و جنین هم از این ابزار استفاده می شود. از این روش برای مطالعه اعضای داخلی چون مغز و اعصاب و بررسی چگونگی گردش خون در عروق استفاده می شد. در هنگام استفاده از این روش، امواج صوتی در طول بدن حرکت داده می شود تا مانع از تمرکز امواج در یک نقطه و سوختگی بافت ها شوند. زمان متوسط برای تصویربرداری با این روش طولانی تر از روش پرتونگاری است، معمولا ده تا پانزده دقیقه زمان می برد. گاهی برای استفاده از این اسکن انجام مقدماتی ضروری است، مثلا برای تصویر برداری از لگن خاصره، کلیه یا مثانه معمولا از بیماران خواسته می شود تا با مثانه پر برای اسکن حاضر شوند. در مواردی که تحقیقات روی اندام هایی چون صفرا و لوزالمعده صورت می گیرد ممکن است نیاز باشد تا بیمار چند ساعت قبل از اسکن از خوردن و آشامیدن خودداری کند.

سی. تی اسکن

CT scan (Computed Tomography)

این روش تلفیق تصویربرداری مقطعی با پردازشهای کامپیوتری می باشد. در این روش نیز از اشعه ایکس استفاده شود ولی چون این دستگاه قادر است بین نسوج نرم تمایز ایجاد کند در مقایسه با رادیوگرافی معمولی اطلاعات مربوط به عمق را نیز در دسترس می گذارد. معمولا برای مطالعه مغز و اعصاب، اعضای داخل شكمی و ریه از این اسکن استفاده می شود. در این اسکن معمولا ماده ای رنگی به رگ تزریق می شود که در موارد نادر ممکن است باعث بروز آلرژی شود. این آلرژی ممکن است به حالت خفیف (مثل کهیر پوستی) یا بطور جدی تر (مثل حمله آسمی) بروز کند. خانم های باردار باید قبل از استفاده از این اسکن با پزشک خود مشاورت نمایند. بسته به منطقه ای که اسکن می شود گاهی آمادگی هایی قبل از اسکن لازم است. مثلا در اسکن از ناحیه شکم یا لگن خاصره نیاز به نوشیدن مقدار مشخصی مایعات قبل از اسکن می باشد. گاهی نیز بیمار باید با شکم خالی برای اسکن حاضر شود. معمولا هر اسکن، بطور متوسط حدود چهل و پنج دقیقه دقیقه طول می کشد. بعد از اسکن چنانچه ماده رنگی تزریق شده باشد بیمار باید دست کم به مدت نیم ساعت تحت نظارت باشد تا چنانچه این ماده باعث بروز آلرژی شود، به بیمار رسیدگی شود. البته گاهی علائم آلرژی با تاخیر و بعد از پایان زمان تحت نظارت مشاهده می شوند. چنانچه این حالت در بیمار ظاهر شد باید به پرشک یا اورژانس مراجعه کرد.

ام. ار. آی اسکن = تصویر برداری هسته‌ای مغناطیسی

MRI (Magnetic resonance Imaging)

 این اسکن از مغناطیسی قوی بهره می برد و برای بررسی اندام های داخلی بدن (مثل کبد و کلیه ها) و بافت های نرم (مثل ماهیچه ها و رباط ها) مناسب است. ولی نمی تواند استخوان ها را به تصویر بکشد. به علت میدان مغناطیسی قوی، استفاده از این اسکن در برخی افراد مثلا خانم های باردار، کسانی که از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب و باتریهای قلبی استفاده می کنند یا پیوندهای فلزی دارند مناسب نیست. این نوع اسکن توانایی تصویربرداری از زوایای مختلف را داراست و به همین خاطر از قابلیت تصویر برداری بالایی برخوردار است. در این روش بیمار بروی تختی قرار می گیرد، که به داخل محفظه تونل مانند دستگاه هدایت می شود. در حین اسکن بیمار باید کاملا بی حرکت باشد چون حتی حرکات غیرارادی مانند تنفس و ضربان می تواند تصویر حاصل را مخدوش ‌سازند. معمولا این نوع اسکن در چند مرحله و با توقف کوتاه بین هر مرحله انجام می شود. صدای داخل دستگاه در حین اسکن بلند است و بیمار برای حفاظت نیاز به گوشی دارد. معمولا این اسکن حدود بیست دقیقه تا نیم ساعت طول می کشد ولی گاهی نیاز به مدت طولانی تر حتی تا دو ساعت هم می باشد. گاهی برای تصویربرداری بهتر، قبل از شروع اسکن ماده ای مخصوص به رگ تزریق می شود.

دکتر شهیره شریف (PhD, MSc)

 All rights reserved@