سرما خوردگی از بیماری های شایع
واگیر دار دستگاه تنفسی است که علائم آن معمولا شامل خستگی، تب، لرز، سرفه، عطسه،
گلودرد، سردرد، آبریزش چشم، بینی یا گرفتگی بینی می شود. دوره ی سرما خوردگی معمولاً حدود یک
هفته تا ده روز طول می کشد. البته برخی از علائم (مثلا سرفه) ممکن است تا سه هفته
هم دوام داشته باشند. چنانچه دوران بیماری بیشتر از این شد باید به پزشک مراجعه
شود
در ایران خیلی از پزشکان به درمان
سریع سرما خوردگی اعتقاد دارند و خیلی زود دست به درمان می زنند حتی با استفاده از
داروهای تزریقی. در انگلستان شیوه برخورد با این بیماری متفاوت است و تیم پزشکی بر
این باورند که سرما خوردگی معمولا بیماری خطرناکی نیست و با چند روز استراحت و
استفاده از دارو های تب بر و مسکن می توان بر آن غلبه کرد
بدن وقتی مورد تهاجم هر میکروبی قرار
می گیرد، آنتی‌بادی علیه آن میکروب را تولید می کند. ساخت هر آنتی بادی خاص برای
اولین بار مدتی طول می کشد برای همین وقتی بدن با میکروب سرما خوردگی مواجه می شود
تا مدتی علائم بیماری ادامه دارد تا آنتی بادی علیه آن ساخته شده تا با میکروب
مقابله کند. در مواردی که بدن مجددا مورد تهاجم همان میکروب قرار بگیرد چون قبلا
آنتی بادی مناسب در بدن ساخته شده سیستم ایمنی بدن می تواند به اطلاعات بایگانی
شده در مورد آنتی بادی ها مراجعه کرده و سریعا مقداری بیشتر از آنتی بادی مورد نظر
را ساخته و با میکروب مقابله کند. البته از آنجا که میکروب های زیادی عامل سرما
خوردگی هستند و هر بار که بدن مورد تهاجم میکروب جدیدی قرار می گیرد، تا ساخت آنتی
بادی مناسب بر علیه آن میکروب بدن مصون نیست، شخص در طول عمر به دفعات دچار سرما
خوردگی می شود. علاوه بر تعداد زیاد میکروب ها جهش در ساختار ژنتیکی آنها هم
می تواند باعث تغییر عامل بیماری شود. به همین دلیل کسانی که از واکسن سرما خوردگی
استفاده می کنند هر ساله نیاز به تجدید این واکسن دارند. سیستم دفاعی بدن در حضور واکسن سرما خوردگی که معمولا شامل نوع غیر فعال یا پوسته خارجی میکروب می شود، شروع به تولید آنتی بادی مناسب می کند. در نتیجه چنانچه شخص واکسینه شده در معرض حمله همان میکروب قرار بگیرد به سرعت آنتی بادی مناسب را تولید کرده و خیلی سریع تر از شخصی که برای اولین بار با این میکروب مواجه شده بهبود میابد
گاهی تشخیص سرما خوردگی شدید از
بیماری های دیگر که نیاز به درمان خاص دارند دشوار است. البته حتی سرما خوردگی
معمول برای برخی افراد بخصوص نوزادان، افراد مسن و کسانی که دچار ناراحتی های
دیگری چون نارسایی سیستم ایمنی هستند می‌تواند خطرناک باشد و باید حتما در این
موارد بیمار تحت نظر باشد
از آنجا که میکروب بیماری سرما
خوردگی می توانند تا مدتی خارج از بدن بیمار زنده بمانند معمولا تماس با عامل
بیماری، از طریق ترشحات بینی و گلو که با سرفه یا عطسه در هوا پخش می شوند یا تماس
به اشیای آلوده مثلا دستگیره در یا گوشی تلفن، باعث انتشار این بیماری می شود. به
همین دلیل شیوع سرما خوردگی در خانواده و یا مکان های عمومی بخصوص مدارس بیشتر
دیده می شود
نحوه درمان و پیشگیری از ابتلا به
سرماخوردگی
علی رغم همه پیشرفت ها در زمینه علم
داروسازی، هنوز هیچ دارویی برای درمان سرما خوردگی معمول ساخته نشده. آنتی‌بیوتیک‌ها
اگرچه بیماران علاقه به استفاده از آنها دارند در درمان عفونت‌های ویروسی نقشی
ندارند. داروهایی که معمولا شاهد تبلیغات آنها در وسائل ارتباط جمعی هستیم برای
درمان علائم بیماری است و متاسفانه خیلی
از آنها چندان هم موثر نیستند و اثرشان اثبات نشده
ولی شاید بهترین درمان برای سرما
خوردگی استراحت و مدارا با بدن است. در زمان استراحت بدن به ترمیم می
پردازد. خستگی و استرس بدن را آسیب‌پذیر می سازد. در این مواقع تقویت سیستم دفاعی
بدن با استفاده از ویتامین ث و زینک می تواند کمک کند. داروهای مسکن و تب‌بر مانند
ایبوپروفن و پراسیتامول هم گاهی برای سرما خوردگی مفید است
تغذیه صحیح و استفاده از مایعات
بخصوص آب بسیار مهم است. نوشیدن آب زیاد باعث می شود تا سموم از طریق کلیه و یا تعرق از بدن سریع تر دفع شود.
میوه و سبزیجات تازه (بخصوص موادی که دارای درصد بالای ویتامین ث هستند، مثل لیمو شیرین یا ترش) هم مناسب هستند. سوپ مرغ از دیرباز برای بیماران مبتلا به
سرما خوردگی استفاده می شده. امروزه ثابت شده که سوپ مرغ خواص ضد التهابی دارد و
چون غذایی سبک است و بدن انرژی زیادی برای هضم آن صرف نمی کند برای تغذیه در دوران
سرماخوردگی بسیار مناسب می باشد. از دیگر داروهای سنتی ایرانی برای درمان علائم
سرماخوردگی می توان از به دانه نام برد که برای ملایم کردن مجاری حلق و نای در
درمان سرفه می تواند مفید باشد. همچنین قرقره با آب ولرم و نمک و استفاده از عسل
می تواند برای بهبود برخی از علائم سرما خوردگی مفید باشد. در صورت گرفتگی مجاری
تنفسی استفاده از بخور کمک می کند. می توان از بخار آب و یا قطره اکالیپتوس در آب
استفاده کرد
در برخی از موارد آنتی‌هیستامین‌ها
مثل کلرفنیرامین در کاهش علائمی چون آبریزش بینی و عطسه موثراند. داروهای ضد گرفتگی بینی چون سودوافدرین* نیز البته فقط برای استفاده کوتاه مدت می توانند مفید باشد. بهتر است از داروهای ترکیبی (که برای درمان همزمان علائم مختلف، مثل تب و گرفتگی بینی و غیره تهیه شده) چنان که همه آن علائم در بیمار مشاهده نمی شود دوری جست و داروها را برحسب نیاز و به تنهایی استفاده کرد. مگر آنکه همه علائم در بیمار وجود داشته باشد. فراموش نکنید که قبل از استفاده از هر دارویی بهتر است با پزشک یا داروساز خود مشورت نمایید
گاهی سرماخوردگی معمول اگرچه خود
خطری ندارد به علت درگیر کردن سیستم ایمنی بدن ممکن است احتمال بروز بیماری عفونی
ثانوی دیگری را نیز بالا ببرد. در نتیجه چنان که علائم بیماری پس از ده روز بهبود
نیافت یا شدت پیدا کرد و یا علائم خاصی مثل صدای خس خس سینه (بخصوص در کودکان در
هنگام شب) همچون درد قفسه سینه، سرفه همراه با خون یا خلط سبز رنگ، یا شکل گیری
نقاط سفید روی گلو باید به پزشک مراجعه
شود
با توجه به نکاتی که گفته شد باید
توجه کرد که پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی موثرتر از درمان است. توجه به بهداشت
در هنگام بروز این بیماری برای بیمار و اطرافیان وی ضروری است. مثلا شستن مرتب دست
ها بسیار مهم است و همچنین شخص بیمار در هنگام عطسه یا سرفه کردن باید از دستمال
کاغذی استفاده کند تا از انتشار عوامل
بیماری در فضا جلوگیری شود
برای اطلاعات بیشتر به کمپین
Catch it, bin it, kill it
شرکت خدمات بهداشت ملی انگلستان که
چند سال پیش آغاز شد مراجعه نمایید
http://www.nhs.uk/Video/Pages/catch-it-bin-it-kill-it.aspx
Pseudoephedrine *
دکتر شهیره شریف
(PhD, MSc)
All rights reserved @
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Disclaimer: the main purpose of this blog is to
assemble my notes for my Continuing Professional Development (CPD). The topic
discussed here should not be referred to as the only source of information. If
there is anything with respect to this article that concerns you, please
contact your doctor or pharmacist
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
